Святы Ян Златавуст апісваў пяць шляхоў, якія вядуць да хрысціянскай
дасканаласці: шчырая споведзь, прабачэнне бліжнім, малітва, міласціна і
пакора. Разгледзім іх больш падрабязна.
Грэх забівае, Бог ачышчае
Маючы вольную волю, часта чалавек у сваім жыцці свядома выбірае грэх — шлях зла і цемры. Грэх забруджвае душу і сэрца. У стане цяжкага граху чалавек не мае магчымасці паяднацца з Богам у сакрамэнце святой Эўхарыстыі, пакуль не прыступіць да споведзі і не папросіць прабачэння за свае грахі.
Практыкуючы хрысціянін, які развівае і ўмацоўвае сваю веру, імкнецца да дасканаласці. Безумоўна, існуюць розныя шляхі, каб дасягнуць хрысціянскай сталасці і ўзрастаць духоўна ў цнотах веры, надзеі і чыстай любові. І шляхоў такіх шмат, але, як кажа святы Ян Златавуст, — найбольш простыя з іх: па-першае, нянавісць да граху і шчырая споведзь; другі шлях да паяднання з Богам — прабачэнне правінаў сваім бліжнім; трэці пралягае праз палымяную гарачую малітву; чацвёрты — міласціна, бо менавіта яна пакрывае шмат грахоў; пяты, і не менш важны шлях — пакора.
Гэтымі шляхамі да святла Божай праўды, да святасці крочыла праз зямное жыццё і святая сястра Фаўстына.
Чытаючы яе духоўны Дзённік, можна заўважыць, што сястра Фаўстына з агідаю гаворыць пра грэх (Дз.1016), падкрэсліваючы неабходнасць пакаяння і важнасць шчырай споведзі.
Бог даў сястры Фаўстыне вялікую ласку: адчуць усю агіду да граху, калі яна разважала над горыччу мукі Езуса Хрыста. «Унутрана, у глыбіні сваёй душы, я зразумела, які страшны грэх — нават найменшы, — як моцна ён мучыць душу Езуса. Я палічыла б за лепшае цярпець тысячы пякельных мукаў, чым учыніць хоць бы найменшы паўсядзённы грэх» (Дз.1016).
Пра Божыя ласкі — нянавісць да граху і дасканалы жаль
Агіда да граху паказвае, ці мае чалавек дасканалы жаль за здзейснены грэх. Дасканалы жаль за грахі мае месца тады, калі чалавек шкадуе, што абразіў Бога, Якога любіць як найвышэйшае Дабро. Калі ж чалавек толькі баіцца пакарання за грэх, то мае недасканалы жаль.
Дарэчы, дасканалы жаль і нянавісць да граху — гэта Божыя ласкі, якія магчыма выпрасіць у Бога, шчодрага ў міласэрнасці Сваёй, таму што Бог не хоча смерці грэшніка, а жадае шчырага пакаяння і навяртання сэрца.
Прагненне шчырай споведзі — знак таго, што чалавек знаходзіцца на «вузкай сцежцы» паяднання з Богам. І калі такое прагненне нараджаецца ў душы, гэта таксама дзеянне Божай ласкі.
Пан Езус аднойчы прамовіў да сястры Фаўстыны такія словы: «Дачка, калі прыступаеш да святой споведзі, да гэтай крыніцы Маёй міласэрнасці, на тваю душу заўсёды сплываюць Мая кроў і вада, якія выплылі з Майго сэрца і ўзвышаюць тваю душу. (…) Тут мізэрнасць душы сустракаецца з Богам міласэрнасці» (Дз. 1602). І чым больш чалавек будзе прыніжаць сябе падчас святой споведзі, тым больш будзе апраўданы і ўзвышаны Богам, атрымае прабачэнне ад Бога Усемагутнага ў Тройцы Святой Адзінага.
Але варта памятаць, што да сакрамэнту святой споведзі неабходна прыступаць, шчыра прабачыўшы правіны сваім бліжнім. Прабачэнне ачышчае сумленне і адкрывае шлях на дзеянне Божай ласкі. Калі ж сэрца чалавека будзе абцяжаранае гневам, злосцю, прагненнем помсты бліжняму за ягоныя правіны, то і атрымаць Божае прабачэнне чалавек не зможа; на сумленні ўсё роўна застануцца «брудныя плямы» граху.
Прасіць прабачэння — не слабасць
Першым папрасіць прабачэння, нават, калі не адчуваеш сябе вінаватым, — гэта не слабасць, а наадварот, сведчанне духоўнай моцы, павагі да бліжняга і перш за ўсё — любові да Бога. Бо, як кажа Езус Хрыстус: «Тое, што вы зрабілі аднаму з гэтых братоў Маіх меншых, вы Мне зрабілі» (Мц. 25,46).
Таму і шчырая малітва за бліжніх, якая выплывае з глыбіні сэрца, таксама з’яўляецца шляхам паяднання з Богам. Прычым, для Бога зусім не мае значэння колькасць малітваў, якія чалавек узносіць да Яго на працягу дня, важна толькі адно — чысціня чалавечага сэрца. Бо калі чалавек моліцца, а любові ў сэрцы не мае, то ён — нішто. Як кажа святы апостал Павел: «Калі я гавару мовамі людзей і анёлаў, а любові не маю, я – як медзь звонкая або гулкія цымбалы» (1Кар. 13,1)
Вялікую моц мае малітва за навяртанне грэшнікаў, яна заўжды выслухана Богам.
Сам Езус Хрыстус звярнуўся да сястры Фаўстыны, кажучы: «Страта кожнай душы пагружае Мяне ў смяротную тугу. Ты заўсёды суцяшаеш Мяне, калі молішся за грэшнікаў. Найбольш прыемная Мне малітва за навяртанне грэшных душаў; ведай, дачка Мая, што гэтая малітва заўсёды пачутая» (Дз. 1397). А тым больш, выпрошваючы патрэбныя дары і ласкі для іншых, Бог шчодра бласлаўляе і таго, хто моліцца. Малітва — гэта дапамога духоўная, але вельмі каштоўная, таму што малітва не мае цаны. Бескарыслівая малітва з любові мае вялікую моц: яна здольная перамяніць сэрца чалавека. Менавіта так праз малітву дзейнічае Бог.
Але ласку Божую таксама прыцягвае міласціна, бо той, хто дае, вельмі шмат атрымлівае. У Святым Пісанні шмат сказана пра цану міласціны. Вось толькі некаторыя прыклады: «Сын мой! Не адмаўляй у ежы жабраку і не стамляй чаканнем вачэй тых, хто мае патрэбу; не турбуй ужо засмучанага сэрца і не адкладвай падаваць убогаму…» (пар. Сір. 4, 1-3). «І да беднага працягвай руку тваю, каб благаслаўленне тваё было дасканалым. … Падчас смутку ратуе міласціна» (пар. Сір. 40,24).
Міласціна і міласэрнасць
Засяродзімся над гэтым шляхам хрысціянскай дасканаласці і звернем увагу на тое, як сучасныя людзі ставяцца да міласціны. Звычайна, калі бачыш на вуліцы жабрака, які просіць аб дапамозе, то узнікае першая думка: «калі я яму дам грошы, то пойдзе купіць сабе віна альбо гарэлкі і прап’е». На жаль, многія так мяркуюць, а некаторыя яшчэ і пачынаюць асуджаць жабрака.
Праз грэх асуджэння перш за ўсё самі не набліжаюцца, але аддаляюцца ад Бога, пагарджаючы Божым загадам: «Не асуджайце і не будзеце асуджаныя».
Калі ж чалавек дае міласціну не з любові да бліжняга, а нібыта пад прымусам: быццам дае, але, на самай справе, шкадуе і сумняваецца, тады не будзе з такога ўчынку аніякай духоўнай карысці, таму што Бог глядзіць не на знешняе, а ў глыбіню чалавечага сэрца. Лепш у такой сітуацыі не даваць грошы, а шчыра памаліцца за таго жабрака.
Чалавек не мае права судзіць іншага, тым больш, што міласціна — гэта справа міласэрнасці. А міласэрнасць праявіць да бліжняга можна не толькі, калі даеш грошы тым, хто просіць на вуліцы альбо стаіць каля святыні.
Рэч у тым, што важна заўважыць вакол сябе сапраўды патрабуючых дапамогі, бо той, хто патрабуе дапамогі, не стане сілком вымагаць грошы; а той, каму дапамога непатрэбна, звычайна хлусіць і прыдумвае розныя прычыны, каб толькі ўзбудзіць літасць да сябе. Такія людзі могуць казаць, што не хапае грошай, каб купіць білет на цягнік, альбо «прыкрываюцца» цяжкай невылечнай хваробай і шмат іншых аповедаў прыдумваюць пра сябе.
Таму нам, хрысціянам, вельмі важна адрозніваць сітуацыі: падманвае чалавек ці ён насамрэч патрабуе дапамогі, паколькі даваць міласціну азначае здзясняць учынкі міласэрнасці, якія падае нам Катэхізіс Каталіцкага Касцёла.
Напрыклад, накарміць галодных, напаіць сасмаглых, адзець нагіх, прыняць у дом падарожных, адведаць хворых, суцешыць вязняў, пахаваць памерлых. Усе такія ўчынкі міласэрнасці для цела бліжняга можна лічыць міласцінай.
Хрысціянскае вучэнне аб міласціне абапіраецца на любоў да Бога і бліжняга, прычым, любоў бескарыслівую, калі не чакаеш узнагароды ад чалавека, таму што сапраўдная ўзнагарода абавязкова будзе ад Бога. І найбольшаю ўзнагародай з’яўляецца жыццё вечнае ў Божым Валадарстве.
Але Бог шчодра ўзнагароджвае толькі пакорных людзей, а ганарыстым — працівіцца. Таму цнота пакоры вылучаецца, як адзін са шляхоў — «вузкіх сцяжынак» да паяднання з Богам.
Пакора як цнота
Пра пакору разважалі ўсе святыя, не з’яўляецца выключэннем і святая сястра Фаўстына Кавальская. У Дзённіку сваім яна занатавала, што чысціня пакорнай душы — вялікая. Такая душа «не задумваючыся, нейкім чынам добра ведае, што ў дадзены момант трэба рабіць, а ад чаго адмовіцца. Яна адчувае самае лёгкае дакрананне ласкі і вельмі верная Богу. Яна здалёк пазнае Бога і пастаянна радуецца Богу. (…) Душа знаходзіць любоў і адпачынак у духоўным кантакце ў Богам. Яна размаўляе з Панам, не выказваючы пачуццяў…» (Дз. 115).
Усемагутны Бог сам паніжаецца да душы ціхай і пакорнай. Вось як пра гэта распавядае сястра Фаўстына: «Я спазнала адну ласку, якая прыводзіць мяне да вялікай блізкасці і еднасці з Панам. [Пан] дае мне яе спазнаць праз унутранае святло, дае спазнаць сваю веліч і святасць, і тое, як Ён ласкава паніжаецца да мяне. Ён дае мне спазнаць сваю асаблівую любоў да мяне і тое, што Ён ёсць Панам абсалютна ўсяго; Ён дае мне спазнаць, што аддае сябе душы, адмяняючы ўсе законы прыроды, — Ён паступае так, як хоча (Дз. 1019).
Я спазнаю ўнутраны шлюб душы з Богам, які знешне аніяк не праяўляецца, — гэта чыста ўнутраны акт душы з Богам. Гэтая ласка прыцягнула мяне ў самы жар Божай любові, я спазнала Яго Траістасць і абсалютную Еднасць Яго Сутнасці. Гэтая ласка адрозніваецца ад усіх ласкаў, яна такая высокадухоўная, што маё недакладнае апісанне нават цень яе не адлюстроўвае» (Дз. 1020).
Бог яднаецца з кожным, хто шчыра адкрывае Яму сваё сэрца, хто імкнецца крочыць «вузкімі сцежкамі» хрысціянскай дасканаласці — імкнецца да святла Божай праўды і святасці, не марнуючы часу на розныя свецкія размовы, абгаворы бліжніх, зайздрасць і іншыя неўпарадкаваныя схільнасці, якія не прыносяць аніякай карысці для духоўнага развіцця чалавека, як асобы. Таму варта сёння кожнаму хрысціяніну задаць сабе пытанне: ці сапраўды я развіваюся духоўна або ўсё яшчэ марную час?
