18 кастрычнiка ў касцёле Перамянення Пана (Фарным) у Навагрудку (Гродзенская дыяцэзія) адзначылі 450-годдзе з дня нараджэння Мiтрапалiта Кіеўскага, Галіцкага і ўсяе Русі Язэпа (Івана Іосіфа) Руцкага.
Цэлебрацыю святой Імшы з гэтай нагоды ў старадаўняй навагрудскай фары ўзначаліў Генеральны вікарый Пiнскай дыяцэзii біскуп Андрэй Зноска. У ёй узялі ўдзел Апостальскi адмiнiстратар для грэка-католікаў у Беларусі архімандрыт Сяргей Гаек, святары лацінскага і візантыйскага абрадаў. Гамілію прамовіў грэка-каталіцкі протабрэзбітэр айцец Андрэй Крот з Гродна, які пазнаёміў прысутных з жыццём і дзейнасцю славутага земляка.
Перад Імшой рэктар фарнага касцёла ў Навагрудку ксёндз Ян Балтрукевіч прадставіў прысутным кароткі агляд гісторыі Касцёла на нашых землях у тыя часы.
Будучы Мітрапаліт Руцкi нарадзiўся ў родавым маёнтаку Рута каля Навагрудка ў 1574 гордзе і атрымаў імя Іван.
Шляхецкая сям’я яго бацькi Фэлiкса i матулi Багумiлы з роду Корсакаў належала да моднага ў той час сярод арыстакратаў кальвiнiскага веравызнання. У сувязі з гэтым пачатковую адукацыю Іван Руцкі атрымаў у навагрудкiх анабаптыстаў, пасля чаго паступiў у Вiленскую кальвiнскую школу, скончыўшы якую, скіраваўся на вучобу ў Прагу. Пад уплывам езуiцких дыспутаў i зносінаў у каталiцкiм асяродзi, Руцкi прымае каталiцкае веравызнанне i працягвае навучанне ў Вюрцбургскiм унiверсiтэце, а потым атрымлiвае тэалагiчную адукацыю ў Папскай грэчаскай калегіі ў Рыме.
Вярнуўшыся на радзiму, Iван Руцкi праз пэўны час прызначаецца кiраўнiком Вiленскай грэка-каталіцкай семiнарыi, дзе праводзіць шэраг удасканаленняў вучэбнага працэсу i пiша свой навукова-педагагiчны трактат «Дыскурсус», у якiм абгрунтоўвае неабходнасць правядзення рэформаў адукацыi i выхавання.
У Вiльнi Iван Руцкi знаёмiцца з манахам Вiленскага Траецкага кляштара Язафатам Кунцэвiчам, будучым біскупам Полацкім і мучанікам. З цягам часу гэтае знаёмства перарасло ў сяброўства i плённае супрацоўнiцтва.
Абодва яны бачылi неабходнасць рэфармавання Царквы, утворанай ў вынiку Берасцейскай унii 1596 года.
У вераснi 1607 года Iван Руцкi прыняў манаскае адзенне ў Вiленскiм Траецкiм кляштары, а ў студзенi 1608 года быў пастрыжаны ў манахi пад iмем Язэп, або Iосiф. Ужо як манах ён становiцца паплечнiкам унiяцкага Мiтрапалiта Кіеўскага Iпацiя Пацея.
Неўзабаве Язэп Руцкі, чалавек таленавiты, якi меў арганiзатарскiя здольнасцi, становіцца намеснiкам Вiленскага Траецкага кляштара з шырокiмi паўнамоцтвамi, а пасля смерці Мiтрапалiта Iпацiя ў 1613 годзе займае яго пасаду ў вельмi няпросты час для грэка-катліцкай супольнасці. З гэтага моманту пачынаецца яго напружанная праца па ўмацаванні Царквы. Ствараюцца кляштары у Быценi, Жыровiчах, Навагрудку, Мiнску.
У 1617 годзе ў маёнтку Навагародавiчы, што на тэрыторыі сучаснага Дзятлаўскага раёна Гродзенскай вобласці, зацвярджаецца Статут заснаванага Руцкiм Ордэна базылiянаў. У Царкве праводзяцца глыбокiя рэформы, скiраваныя на яе ўзмацненне.
Асаблiвую ўвагу Мiтрапалiт Руцкi надае выхаванню i адукацыi манаства i свецкай моладзi. Пытанне адукацыi ён даручае братам ордэна. Ужо праз непрацяглы час школы базылiянаў стаялi на роўні са славутымi езуiцкiмi i давалi высокi па тагачасных мерках узровень адукацыi.
Варта адзначыць, што напярэдадні ўрачыстасці ў Навагрудку ў Папскім Грыгарыянскім універсітэце ў Рыме завяршылася двухдзённая міжнародная навуковая канферэнцыя, прысвечаная ролі Мітрапаліта Кіеўскага Язэпа Руцкага ў рэалізацыі рашэнняў Трыдэнцкага Сабора, у якой браў удзел беларускі гісторык Дзяніс Лісейчыкаў.
