Часта кажуць, што ў Касцёле прабачэнне грахоў можна купіць за грошы, маючы на ўвазе індульгенцыю або адпуст. Гэта не так, а пытанне заключаецца ў тым, што людзі проста не ведаюць, чым індульгенцыя з’яўляецца на самой справе.
Адразу адзначым, што прабачэнне за грахі ні за якія грошы не набудзеш. Каб атрымаць яго, трэба прыступіць да сакрамэнту пакаяння — споведзі. Гэта адзіны шлях.
Што датычыць індульгенцыі — то яна дае магчымасць вызвалення ад часовага пакарання за грахі, у якіх вернік ўжо паспавядаўся. Што гэта значыць? Справа ў тым, што кожны грэх мае свае наступствы. Па-першае, ён пазбаўляе чалавека магчымасці вечнага жыцця. Па-другое, кожны грэх, вядзе да духоўных мук, якія чалавек можа цярпець на зямлі ці ў чыстцы. Яны называюцца «часовым пакараннем». Дык вось, індульгенцыя дапамагае пазбавіцца ад гэтых мукаў шляхам пабуджэння чалавека да больш інтэнсіўнай малітвы, спраў міласэрнасці, посту і г.д. Індульгенцыя можа быць ахвяравана таксама за памерлых, якія знаходзяцца ў чыстцы і патрабуюць дапамогі. Аб гэтым мы пагаворым ніжэй.
Канешне, у гісторыі Касцёла былі моманты, калі некаторыя асобы злоўжывалі індульгенцыяй. Маецца на ўвазе нямецкі законнік Тэцэль, які ў часы Марціна Лютэра раздаваў індульгенцыі за грошы. Такія паводзіны не маюць нічога супольнага з навучаннем аб індульгенцыі і тымі прынцыпамі, якія апісаны ў дакументах Каталіцкага Касцёла. Таму трэба адрозніваць тое, чым з’яўляецца індульгенцыя на самой справе і як яе прадстаўлялі некаторыя недобрасумленныя асобы.
Цікава, што пачаткаў індульгенцыі трэба шукаць яшчэ ў Старым Запавеце. У старажытных яўрэяў існавалі звычаі ў пэўныя перыяды, звязаныя, напрыклад, з ушанаваннем памяці аб стварэнні Богам сусвету, даваць у сённяшнім разуменні індульгенцыю бедным або нявольнікам — прабачаць ім пазыкі, вяртаць землі ці вызваляць іх у памяць аб міласэрнасці Бога, які вывеў ізраільскі народ з Егіпта.
У Новым Запавеце Езус сам удзяліў першую «індульгенцыю» злодзею, які быў укрыжаваны побач з Ім. Ён сказаў: «Будзеш са Мной у раі». Гэта значыць, што Хрыстус не толькі прабачыў злодзею грэх, але таксама і пакаранне за віну, якую злодзей адкупіў сваімі пакутамі на крыжы. Менавіта абапіраючыся на гэтую падзею, хрысціянства фарміравала сваё разуменне міласэрнасці і справядлівасці Бога.
У першых супольнасцях людзі, якія ўчынілі цяжкія грахі, маглі вярнуцца ў Касцёл толькі пасля таго, як паспавядаліся, а таксама прайшлі праз цярпенні, якімі павінны былі адкупіць сваю віну. Перыяд ачышчэння часам доўжыўся некалькіх гадоў. Ён быў звязаны з постам, нашэннем пакутнай вопраткі і знакаў, якія сімвалізавалі пакуту за грэх. Такім людзям забаранялася выкананне розных грамадскіх і касцёльных служэнняў. Яны павінны былі ў пакоры шкадаваць за свой грэх і выпраўляць крыўду, якую нанеслі Богу, сабе і бліжнім.
З цягам часу пакуты, якія прызначаліся за грахі, станавіліся больш лёгкімі. Напрыклад, каб атрымаць індульгенцыю, можна было здзейсніць пілігрымку ў адзін з санктуарыяў, пасціцца, маліцца ці спаць на цвёрдай падлозе. Пакута павінна была спрыяць большай святасці верніка, які ўчыніў грэх. Здаралася, што індульгенцыя прызначалася за ўдзел у крыжовых паходах, пілігрымках у Рым ці наведванні Папскіх базылік.
Індульгенцыю вернік мог ахвяраваць не толькі за сябе, але таксама і за людзей, якія знаходзіліся ў чыстцы. Цікава, што на працягу доўгага часу чысцец успрымаўся вельмі «па-зямному». Пакуты ў ім вымяраліся днямі і гадамі. Напрыклад, за адзін грэх трэба было пакутаваць 100 дзён, за іншы 40, а за некаторыя нават усё жыццё. Атрыманнем індульгенцыі вернікі нібыта скарачалі гэты тэрмін. Аднак такое разуменне было няправільным, бо ў чыстцы часу няма. У сувязі з гэтым у 1967 г. папа Павел VI перагледзеў навучанне Каталіцкага Касцёла ў гэтай сферы і ліквідаваў індульгенцыі, акрэсленыя канкрэтным часам. Ён устанавіў толькі два віды індульгенцый, якія існуюць да сённяшняга дня: частковую і поўную.
Каб атрымаць такую індульгенцыю, неабходна выканаць пэўныя ўмовы: быць у стане ласкі (гэта значыць прыступіць да сакрамэнту пакаяння), прыняць святую Камунію, быць вольным ад усялякай прывязанасці да якога-небудзь з грахоў, памаліцца ў інтэнцыях Святога Айца малітвамі «Ойча наш», «Вітай, Марыя», «Веру ў Бога». Акрамя таго, трэба выканаць пэўныя практыкі, якія прадугледжваюць частковую ці поўную індульгенцыю. Яны акрэслены ў касцёльных дакументах, а таксама могуць устанаўлівацца мясцовымі біскупамі: гэта можа быць адарацыя Найсвяцейшага Сакрамэнту, удзел у рэкалекцыях, наведванне могілак у вызначаны Касцёлам час, малітва на ружанцы, наведванне касцёла ва ўрачыстасць парафіяльнага адпусту і іншыя.
Такім чынам, індульгенцыя ніяк не звязана з грашовымі выплатамі, але выключна з выкананнем духоўных практык, якія могуць дапамагчы верніку стаць больш святым, пазбавіць яго або яго блізкіх ад часовых мук на зямлі ці ў чыстцы.
Падрыхтаваў Аляксандр Панчанка
