1 чыт. Быц 18, 1-10a; Пс 15 (14), 2-3a. 3bc-4ab. 5.Божыя наведванні
Матыў Бога як госця, які прыходзіць наведаць чалавека, знаходзіцца ва ўсіх рэлігіях. Гэта пэўны прыём, якім яны хочуць выказаць перакананне аб сапраўднай прысутнасці Бога ў жыцці людзей з дапамогай чалавечых уяўленняў і фантазіі. Гаворка можа ісці пры гэтым пра страшнага Бога, амаль дэманічную сілу, якая карае і знішчае, — або пра дабрачыннага Бога, які дае абяцанні і ажыўляе. Каб апісаць сустрэчы Бога з ізраільскім народам, у Святым Пісанні ўжываюцца ўсе вядомыя катэгорыі выразаў. Прыняты таксама літаратурны прыём Божага «наведвання». Тое, што з'яўлялася неапісальным унутраным перажываннем, з прыйсцем Езуса Хрыста, сапраўднага чалавека і сапраўднага Бога, стала гістарычнай рэальнасцю. Езус Хрыстус становіцца сапраўдным боскім госцем людзей, якія ў Яго вераць і прымаюць падобна таму, як Марыя і Марта. Сённяшнія біблейскія чытанні арыентаваны на тэму Божай прысутнасці, дакладней на абяцаны Божы прыход і на слова. Біблейскі Бог, які тут прысутнічае як госць чалавека, з'яўляецца абяцаннем жыцця, шчасця і ласкі.
Аб'яўленне і абяцанне
Эпізод з першага чытання рассказаны жыва і асабліва ярка, каб прыцягнуць чытача. Метад цікавага аповеду сваім зместам звязаны з тэалагічным намерам: аб'яўленне Бога, які дае абяцанне. Тэма багоў, якія ходзяць па свеце ў чалавечым абліччы, каб праверыць гасціннасць людзей і пакараць або ўзнагародзіць іх, з'яўляецца літаратурным матывам, які цанілі ўжо ў старажытнасці і які з пэўнымі зменамі цэняць людзі яшчэ і сёння. Таксама ў Канаане маглі цыркуляваць падобныя аповеды. Апавядальнік, які расказваў пра Абрагама, меў перад сабой простыя крыніцы. Не было праблемай даць у якасці ўзнагароды з Божага боку настолькі жаданага і ўжо аб'яўленага сына і вызначыць будучую дату. Вельмі лёгка было таксамк крыху змяніць месца і асобаў. Дастаткова было б толькі дадаць што-небудзь асабліва чалавечае, што патлумачыла б імя таго, хто павінен нарадзіцца. Богі ў чалавечым абліччы могуць надаваць аповеду больш чалавечныя рысы і пры гэтым не губляюць свайго боскага характару і годнасці. Аўтар кажа ва ўступным вершы, што з'явіцца Пан, і Абрагам бачыць тры асобы. Потым у аповедзе ўжываецца адзіночны і множны лік, і нарэшце людзі (іх колькасць не прыводзіцца) вырушаць у шлях, між тым як Пан застанецца з Абрагамам.
У нас такім чынам ёсць аповед, прыстасаваны згодна з ягвісцкім вераваннем. Гасціннасць дазваляе Абрагаму сустрэцца з Богам: мы сказалі б, што любоў, выказаная велікадушнай гасціннасцю, дазваляе яму «бачыць» Бога. Трапна сказаў гэта св. Грыгорый Вялікі: «Толькі любоў сама з’яўляецца пазнаннем». Сапраўдная любоў робіць магчымым бачыць трапна. Несапраўдная, фальшывая любоў дае няправільны зрок. Таксама такім чынам можна вытлумачыць тэалогію веры, якая ўтрымліваецца ў нашым фрагменце з Кнігі Быцця: Бог аб’яўляецца толькі таму, хто Яго любіць і Яго прымае. Абрагам не толькі цікаўны, ён паводзіць сябе не як нейтральны і абыякавы чалавек, які чагосьці шукае, але ён перапоўнены любоўю, якая прымае і прадстаўляе яму магчымасць, каб яму аб’явіўся Бог. Бог аб’яўляецца таму, хто Яго абярэ і прыме, таму што Бог даецца праз сваё аб’яўленне цалкам свабодна. Менавіта таму Ён патрабуе ад нас, каб мы прынялі Яго шчыра і дабравольна.
Слуга Божы
Прыйсце Бога ў жыццё людзей здзяйсняецца таксама праз пасрэдніцтва Яго слугаў. Павел — адзін з іх, як ён сам гэта тлумачыць: «Я стаў (слугою Касцёла) паводле дадзенага мне дзеля вас Божага распараджэння, каб выканаць слова Божае». Бог праз пасрэдніцтва свайго служэння ў гісторыі з'яўляецца як абяцанне Абсалюту, які хоча ажыццявіць сваё слова, ці служэнне, значыць план збаўлення, які існуе спрадвеку і падрыхтаваны для чалавецтва («таямніцу, схаваную ад вякоў і ад пакаленняў»). Увесь гэты план канкрэтызуецца і арыентуецца на Яго Сына, Езуса Хрыста. У Езусе «захацеў Бог адкрыць сярод язычнікаў багацце славы таямніцы гэтай»: Езус сапраўды з'яўляецца Збаўцам усіх, Ён з'яўляецца абяцаннем не толькі для яўрэяў, але і для язычнікаў.
Абвяшчаючы аб сваім служэнні, Бог ідзе насустрач чалавеку і аб'яўляецца як яго збаўленне і надзея. Бог, які дае абяцанне і прыносіць збаўленне, — гэта Езус Хрыстус, пра якога кажа Павел: «Яго мы прапаведуем, настаўляючы кожнага чалавека і навучаючы кожнага чалавека ўсялякай мудрасці, каб учыніць кожнага чалавека дасканалым у Хрысце».
Слова апостальскага абвяшчэння з'яўляецца таму чалавечай формай, у якой Езус Хрыстус аб'яўляецца і прыходзіць насустрач чалавеку, дакладней свабоднаму сумленню чалавека, які хоча Яго прыняць. Езус асаблівым чынам прысутнічае ў сваім слове, калі яно абвяшчаецца ў літургіі.
А патрэбна толькі адно
У сённяшнім урыўку Евангелля Езус прыйшоў у адно сяленне, дзе прыняла Яго ў свой дом жанчына па імені Марта. Гасіцннасць з'яўляецца адным з дабротаў, якія ў Святым Пісанні высока цэняцца і рэкамендуюцца.
Госць з'яўляецца таямнічай прысутнасцю Бога, і яго павінны прымаць з усёй пашанай. Бо прыняць іншага чалавека — гэта праява жывой любові да бліжняг і азначае прыняць наведванне Бога.
Марта і Марыя ўжо доўгі час ведалі Езуса і, падобна як Лазар, іх брат, ставіліся да Яго з глыбокім пачуццём сяброўства. Езус ніколі не адмаўляўся быць тым, кім Ён і ёсць, і заўсёды патрабуе найперш слухання Яго слова.
Марыя села ля ног Езуса і слухала Яго слова. Марыя з'яўляецца жывым узорам вучня, які верыць у тое, што яго цікавіць больш за ўсё, — у Валадарства Божае, да якога ён хоча наблізіцца праз далучэнне да слова Езуса. Марыя ведае, што Езус у сваім слове адкрывае сваю таямніцу і прыводзіць чалавека да ўдзелу ў Валадарстве Божым. Сваім словам Езус дорыць самога сябе, і Марыя адказвае на гэтае слова тым, што дорыць саму сябе і слухае свайго Настаўніка, дазваляючы цалкам захапіць сябе Яго словам жыцця. Марыя «закахана» ў свайго боскага Настаўніка — яна любіць Яго, жадае захаваць у сваім сэрцы Яго словы, якія яна прымае ў свой унутраны свет і дабравольна ім паддаецца. Гэты стан закаханасці праяўляецца ў ласкавай увазе, малітве, слуханні, сузіранні.
Мы не ведаем, пра што Езус гаварыў. Але гэта не важна. Для Лукі Марыя была дасканалым сімвалам сапраўды веруючага чалавека, які верыць у Езуса…
З іншага боку Марта цалкам заклапочана тым, што адбываецца ў доме, і кажа: «Пане, ці Табе ўсё адно, што сястра мая пакінула мяне адну прыслугоўваць? Таму скажы ёй, каб дапамагла мне». Але Езус ёй адкажа: «Марта, Марта, ты турбуешся і клапоцішся пра многае, а патрэбна толькі адно. Марыя ж выбрала найлепшую частку, якая не адымецца ў яе».
Езус не папракае Марту ў «празмерным» клопаце аб хатніх справах, але перасцерагае яе ад небяспекі «турбавацца і клапаціцца». Чалавек можа рабіць многія справы, але ён не павінен дазволіць рассеянасці завалодаць сабой з-за празмернай дзейнасці, якая пазбаўляе яго спакою, унутранай задаволенасці, радасці і мэты.
Намерам евангеліста Лукі не было супрацьпаставіць сясцёр адна адной, мы не павінны таксама меркаваць, што Езус хацеў супаставіць дзвюх сваіх сябровак па сваіх сімпатыях. Евангеліст прывёў гэты выпадак не для таго, каб толькі пра яго напісаць, — ён служыць яму для тлумачэння выразу Езуса: «А патрэбна толькі адно». Уся гэтая сітуацыя толькі выклікае далейшую карціну асабліва зручнага жыцця, каб Езус мог паказаць і зразумела патлумачыць свой прынцып. Не важны супрацьлеглы падыход дзвюх сясцёр, а тое, што кажа Езус. Ён зноў цэнтральная асоба гэтай сцэны з Евангелля.
Езус — Пан. Адзінае важнае тут — дазволіць Яму, каб Ён прасякнуў нас і каб кожнае Яго слова кіравала намі. Усе астатнія служэнні не ў аднолькавай меры важныя. Хрысціянскае жыццё — гэта «слухаць слова Божае і выконваць яго» (Лк 8, 21).
Мы памыляліся б, калі б патрабавалі ад урыўку Евангелля рашэння, маліцца або дзейнічаць. Гэта не намер Езуса, таму што Ён не вылучае альтэрнатывы паміж дзеяннем і малітвай. Бог «наведвае» Марту і Марыю, значыць уступае ў наша жыццё, каб праз пасрэдніцтва свайго слова аб'яднаць малітву з дзеяннем. Слова Езуса робіць нашу малітву такой, якая Яго малітва. Ён дае нам магчымасць глядзець на Бога такім чынам, як рабіў гэта Ён, глядзець на сябе і на іншых Божымі вачыма. Яго слова таксама робіць нас здольнымі дзейнічаць такім чынам, як дзейнічаў Ён, рашацца так, як рабіў гэта Ён, асвоіць Яго «стыль» жыцця. Бо Бог прыходзіць нас «наведаць» не для таго, каб вызваліць нас ад дзеяння і жыцця паводле нашага чалавечага паклікання, але для таго, каб зрабіць яго аўтэнтычным і сапраўдным.
ANTONIO BONORA, Seguire Gesù, Meditazioni sui testi biblici del lezionario festivo (anno C), Elle Di Ci 1988.
