Дыктар Першага канала Беларускага радыё, акцёр і рэжысёр Алег Вінярскі вось ужо 28 гадоў як працуе на радыё. Яго голас пазнаюць не толькі слухачы радыё, ён вядомы і гледачам тэатральных спектакляў. А яшчэ Алег Вінярскі — голас каталіцкага кінафестываля «Magnificat».
Пра сваю працу, стаўленне да прафесіі і агучванне фільмаў на «Магніфікаце» ён распавёў у інтэрв’ю для Catholic.by.
— Алег Аляксандравіч, скажыце шчыра, ці пазнаюць Ваш голас па-за радыёстудыяй?
— Самае парадаксальнае, што не (усміхаецца — заўв. аўт.). Ды я і не такі чалавек, якому варта толькі адкрыць рот — і ўсе вакол адразу будуць ламаць галаву: дзе мы яго чулі?! Часта ў будзённым жыцці я наадварот стараюся прыхаваць свой голас. Ды і навошта, каб яго пазнавалi? Пазнаваць павiнны кiназорак, а голас — гэта штосьці iнтымнае, хатняе, нягучнае.
Мой голас пазнаюць, але толькі самыя адданыя слухачы, якім голас прыйшоўся па душы. Я адчуваю гэта па творчых сустрэчах, а таксама па лістах і тэлефонных званках, якія прыходзяць на адрас рэдакцыі.
Калі я сустракаюся са слухачамі, мне часта кажуць, што якраз такім мяне і ўяўлялі (усміхаецца — заўв. аўт.). Але варыянты бывалі розныя: адны бачылі мяне строгім і кабінетным, іншыя — старцам. Як бачым, для кожнага голас — гэта нешта сваё.
— Ці задумваліся Вы над тым, што Ваш вопыт, асабліва радыйны, прыйшоў час каму-небудзь перадаць?
— Канешне, я веру, што знойдуцца людзі, для якіх радыё будзе такім жа дарагім, як і для мяне. Зараз сапраўды сярод вядучых цяжка знайсці чалавека, які прайшоў дыктарскую школу. Майстры радыйнага слова заўсёды казалі пра тое, што голас павінен быць радыёфанічным. Гэта як з тэлегенічнасцю на тэлебачанні.
У радыёфанічнасці — увесь жыццёвы вопыт чалавека. Трапляючы ў чалавечую душу, як кропелька расы, такі голас выклікае станоучыя перажыванні і пачуцці. Голас павінен быць напоўнены. Гэтаму спрыяе ўсё — і твой унутраны змест, і твая грамадзянская пазіцыя, і жыццёвы вопыт, і прафесійныя якасці.
Калі чалавек шкадуе аддаваць унутранае багацце — бедным становiцца і яго голас. Якім бы тэхнiчна ўзброеным ён ні быў — калі ў ім не адчуваецца душы, яго голас гучыць штучна.
Каб голас быў прыемны для вуха, трэба вучыцца правільнаму дыханню, артыкуляцыі і інтанiраванню. Калі чалавек умее прыслухацца да крытыкі і зрабіць правільныя высновы, то з ім можна працаваць. Калі ж чалавек не настроены на тое, каб штосьці ў сабе змяняць, значыць гэта не вучань і перадача ведаў — не для яго.
— Асабістае жыццё творчых людзей часта вельмі імпульсіўнае. Ці часта задумваецеся пра сям’ю Вы?
— Я пра гэта думаў неаднойчы (паўза). Аднак пакуль што маёй «жонкай» была прафесія. А спектаклі, творчыя праекты і дасягненні — маімі «дзецьмi». Я не прыхільнік нейкага такога адасобленага ад людзей існавання — зусім не. Пры ўсіх складаных умовах жыцця я ўсё ж спадзяюся, што ў мяне ўсё наперадзе.
Неістотна, калі гэта адбудзецца, у маладым ці ў сталым узросце. Мне проста хацелася б, каб гэта было — узаемаразуменне, павага і сяброўства. Часта ж назіраю адваротнае. Людзі спрачаюцца наконт прафесій, свайго лідарства ў сям’і…
З іншага боку праца на радыё часта «выпівае» чалавека. Яно любіць верных. Часта людзі застаюцца на ўсё жыццё працаўнікамі радыё, жывучы яго жыццём. Часткова гэта адбілася і на мне.
— Ці слухаеце Вы радыё ў вольны час і на што звяртаеце ўвагу?
— Раней, канешне, слухаў часцей. Першы канал, канал «Культура» і замежнае вяшчанне. Сёння слухаю, каб і пазбегнуць нейкіх памылак, вучыцца самому на прыкладзе іншых.
Калі ж я чую агрэхі, мне хочацца адразу выправіць чалавека. Так, дарэчы, і раблю. Пры сустрэчы з журналістам свае заўвагі выказваю проста ў вочы: пра «падвешаныя» канцоўкі фраз і пра склады, якія, не маючы націску, становяцца чамусьці націскнымі.
Некаторыя крыўдзяцца, даводзячы, што такое гучанне — тэндэнцыя часу. Насамрэч, гэта гаворыць пра адсутнасць у журналіста, карэспандэнта ці вядучага сцэнічнай падрыхтоўкі. Таму ў эфіры пануе штучнасць і манернасць у гучанні, не ўласцівая журналістам па-за эфірам.
Каб вярнуць чалавека да яго сярэдняга галасавога рэгістру, якім ён размаўляе ў жыцці, я дзялюся тымі практыкаваннямі, якім нас вучылі ў Акадэміі мастацтваў: азы артыкуляцыі, дыкцыі, дыхання, голасу і г.д. Іншымі словамі, прыйшоўшы на радыё, варта вучыцца ў старэйшых калег, а не капіраваць штучнае чытанне, пачутае дзесьці.
Частка ІІ. Пра працу на каталіцкім фестывалі «Магніфікат»
— Як пачалося Ваша знаёмства з фестывалем?
— У сярэдзіне 90-х гадоў я пачаў актыўна супрацоўнічаць з «Беларусьфільмам». У тыя гады я нейкім чынам далучыўся да людзей, якіх разглядалі ў якасці будучых дыктараў Беларусьфільма. Мне пашчасцiла сустрэцца са знакамітым беларускім дакументалістам Рычардам Ясінскім, чалавекам надзвычай прыгожым i светлым. Ён i заахвоцiў мяне да гэтай працы.
Там жа пазнаёміўся і з Юрыем Гарулёвым, які працаваў над каталіцкімі відэачасопісамі. Я дапамагаў яму з начыткай тэкстаў пра святы, урачыстасці, нейкія падзеі з жыцця Касцёла.
У 2005 годзе Юрый Мікалаевіч распавёў мне пра ідэю стварэння каталіцкага фестываля дакументальнага кіно, якога па сваім маштабе ў Беларусі яшчэ не было. Гэта і быў «Магніфікат». З самага першага фестываля я ўвайшоў у склад журы. Напачатку, праўда, я не адчуваў сябе годным для такой місіі, бо лічыў, што ёсць постаці больш магутныя для гэтай працы, чым я.
А з 2007 года я пачаў агучваць усе замежныя фільмы, якія паказваюць на фестывалі. За гэты час набралася ўжо больш за сотню такіх стужак з Польшчы, Італіі, Сербіі, Францыі, Германii, Швейцарыi, Iспанii, Iндыi, ЗША, Мексікі і інш.
— Як праходзіць праца па агучванні фільмаў?
— Агучванне распачынаецца прыблізна за тры месяцы да пачатку фестываля. Шорт-ліст замежных фільмаў, якія патрабуюць перакладу, у гэты час ужо сфарміраваны. Звычайна такіх фільмаў каля 20. Спачатку рыхтуецца перакладная версія, а затым мы пачынаем агучванне.
Доўжыцца гэты працэс два тыдні. За дзень мы агучваем пяць-шэсць фільмаў, розных па хранаметражу — гэта як кароткаметражныя стужкі, так і стужкі на 50 хвілін.
Больш за шэсць фільмаў за адзін раз не агучваем, для голасу патрэбны перапынак. Калі ж праца скончана, пачынаецца мантаж фільма: гук далучаюць да карцінкі.
— Атрымліваецца, што падчас запісу гук ідзе асобна ад фільма?
— Глядзець усе фільмы патрабавала б вельмі шмат часу. Звычайна я гляджу толькі пачатак стужкі — першыя дзесяць хвілін. У гэты час стараюся пільна сачыць за тэмпа-рытмам дыктара. І калі тэмпа-рытм зразумелы, я адаптоўваю яго да беларускай мовы.
Стараюся, каб падчас агучвання нічога не знікла. Перакладчыкі, дарэчы, працуюць на славу. Мова перакладу не кніжная, а размоўная і зразумелая. Адзінае, што я часам карэктую, гэта асобныя словы, якія арфаэпічна адрозніваюцца ад свайго пісьмовага варыянту.
Дарэчы, з аб’ёмам і тэмпа-рытмам арыгіналу мы супадаем заўсёды. Вядома, калі фільм мне ўдаецца праглядзець цалкам, праца па агучванні ідзе хутчэй. Але часта я зусім не бачу фільма, і тады даводзіцца абапірацца на вопыт: фільм я агучваю так, як ён на маю думку павінен гучаць. Такая праца патрабуе незвычайнай сканцэнтраванасці.
Цалкам карціну я бачу ўжо толькі на фестывалі, калі сам сяджу ў журы. Часта мне хочацца штосьці ўдасканалiць, але, на жаль, позна (усміхаецца – заўв. аўт.). У цэлым жа я заўсёды даражу рэакцыяй, якую выклікае фільм у глядацкай залы.
— У чым, на Вашу думку, адметнасць фестываля?
— Адна з лепшых якасцяў фестываля — яго беларускамоўнасць. Пры гэтым «Magnificat» — добры прыклад узаемадзеяння розных культур і хрысціянскіх канфесій. Я лічу, што гэта збліжэнне на карысць усім. Мы адчуваем адзін аднаго і становімся бліжэй. Так і павінна быць, бо мы хрысціяне.
Хочацца, каб дакументальнае кіно стала неад’емнай часткай жыцця беларусаў. Не толькі мастацкія фільмы, але і дакументальныя, дзе чалавек бачыць суайчыннікаў, сучаснікаў, якія ў гэты няпросты час паказваюць прыклад таго, як трэба жыць — у згодзе з сабой і сваёй душой.
Гутарыў Ілья Лапато
фота Віталія Палінеўскага
