Святар-езуіт Стэфан Дартман SJ узначальвае дабрачынную арганізацыю «Рэнавабіс» з 2010 года. Пра вопыт працы, а таксама пра адрозненні ва Усходняй і Цэнтральнай Еўропе ён расказаў у інтэрв’ю для Catholic.by.
Кніжная паліца ў пакоі а. Стэфана поўная кніг. Розных колераў і памераў. Акрамя іншага тут можна знайсці безліч брэвіярыяў на нямецкай, англійскай, шведскай, а таксама іспанскай, італьянскай, французскай і польскай мовах. Таксама на бачным месцы — падрабязная мапа Стакгольма. І кожны прадмет тут невыпадковы.
Перад тым, як узначаліць «Рэнавабіс», а. Стэфан Дартман быў правінцыялам Нямецка-Скандынаўскай правінцыі езуітаў. За плячыма святара 20 гадоў жыцця ў Швецыі...
— Як пачыналася Ваша пакліканне як езуіта?
— Пра пакліканне да святарства я пачаў задумвацца яшчэ юнаком. Спачатку хацеў быць дыяцэзіяльным святаром. Але, правёўшы год у Іерусаліме, дзе я бачыў шматстайнасць канфесій і чуў малітвы на шматлікіх мовах, я зразумеў, што хачу пазнаваць іншыя культуры і канфесіі. У мяне з’явілася яскравая патрэба ў духоўнасці — і знайшоў я яе якраз у Ордэне езуітаў. Міжнародны складнік для нас – абсалютна тыповая
з’ява. Я вярнуўся ў Германію і распачаў навіцыят у езуітаў. Пасля неяк падчас канікул мы адведвалі братоў у Швецыі. Я быў зачараваны: краіна, культура, людзі.
— Ці ведалі Вы тады, што застанецеся там так надоўга?
— Зусім не. Я вярнуўся ў Швецыю толькі праз два гады. Атрымаў прэзбітэрскае пасвячэнне і пісаў там ліцэнцыят. А атрымалася так, што застаўся на 20 гадоў... Касцёл у Швецыі — місіянерскі. Тут жыве толькі два працэнты (!) католікаў. У Стакгольме, дзе я працаваў, у 10-тысячнай парафіі налічваецца да 80 самых розных нацыянальнасцяў. Цікава, што 7 з 10 тысяч — замежнікі, эмігранты або людзі з замежным паходжаннем. Парафіі там вельмі вялікія па тэрыторыі і, каб трапіць на Імшу, многім даводзіцца шмат часу быць у дарозе. Гэта асаблівая якасць Касцёла ў Швецыі — у Германіі, дзе адлегласць да бліжэйшай святыні рэдка складае больш за два кіламетры, гэта рэдкасць. Увогуле, каталіцтва ўніверсальнае: асабліва разумееш гэта, калі бачыш шматнацыянальную шведскую парафію. Я вельмі палюбіў Швецыю і, спадзяюся, яшчэ калі-небудзь змагу вярнуцца ў гэтую краіну. Увогуле, пра Касцёл там я магу расказваць доўга.
— Прызначэнне ў «Рэнавабіс» стала працягам спазнання новых культур?
— Па сваёй натуры я еўрапеец. Я шмат ведаў пра захад Еўропы, аднак неспазнанай заставаліся для мяне краіны на Усходзе. Таму сваё прызначэнне ў «Рэнавабіс» я ўспрыняў з радасцю. Дзякуючы «Рэнавабіс» я адкрыў і працягваю адкрываць для сябе іншы бок Еўропы. Усходнія краіны заўжды былі часткай Еўропы, але іх успрыманне адрознівалася. Усходняя Еўропа сёння — гэта вялікія маральныя каштоўнасці і глыбокая вера. Калісьці Папа Ян Павел ІІ казаў, што Еўропа павінна дыхаць двума лёгкімі, маючы на ўвазе еўрапейскія ўсход і захад. Цалкам падтрымліваю гэтую думку.
— Наколькі актуальная тэма сёлетняга кангрэса «Касцёл-СМІ-грамадскае меркаванне» ў еўрапейскім кантэксце?
— У Германіі яна вельмі актуальная. Апошнія гады было шмат скандалаў: гісторыі з неразумным расходваннем касцёльных сродкаў, касцёльны падатак і г.д. Касцёл павінен вучыцца будаваць адносіны са СМІ. СМІ часта падаюць інфармацыю не зусім праўдзіва. Таксама важнае пытанне этыкі СМІ. Інфармацыя падаецца аднабакова — праўды напалову... Такі інфармацыйны фон у нас. Я думаю, гэтая тэма ва Усходняй і Цэнтральнай Еўропе яшчэ новая. Пасля 1993 года многія біскупы хацелі мець сваю ўласную радыёстанцыю або тэлеканал.
Важнасць камунікацыі была асэнсаваная: біскупы пыталіся, які канал найлепшы. Сёння лідарства ў «новых медыя», у ліку якіх твітар і фэйсбук. Ці дастаткова гэтых сродкаў або ўласны тэлеканал павінен быць усё адно? Пытанняў шмат. Я думаю, вопыт гэтых 29 краін, з якімі працуе «Рэнавабіс», розны. Важна аднак зразумець, як у гэтым канкрэтным кантэксце Касцёл можа працаваць як найлепш.
— Ці павінны духоўныя асобы быць прысутнымі ў сацыяльных сетках?
— Я ведаю, што некаторыя святары маюць акаўнты ў сацыяльных сетках. Таксама і біскупы. Той жа афіцыйны твітар Пантыфіка таксама можна згадаць. Але дыскусія тут павінна пачынацца з пытання, дзе мяжа прабывання ў гэтых сетках. Я асабіста трохі скептычны: у Фэйсбук я быў толькі дзве хвіліны (усміхаецца — Заўв. аўт.). Людзі выдаткоўваюць на сацыяльныя сеткі зашмат часу. Лепш кантактаваць ужывую.
— Як Вы ставіцеся да ініцыятыў т.зв. «споведзі ў інтэрнэце»?
— Такога ў нас няма, але ёсць іншая форма камунікацыі. Так званая служба духоўнай апекі. У ёй працуюць таксама і святары. Гэтая служба можа быць як тэлефоннай, так і электроннай. Калі ў чалавека пэўная праблема, ён можа ананімна пазваніць у гэтую службу і яму дапамогуць. І гэтая служба — адна з тых сфер, дзе Касцёл прадстаўлены. Калі межы ці бар'еры вельмі вялікія, то чаму не выкарыстаць і гэты канал?
— Акрамя штогадовага кангрэса, «Рэнавабіс» праводзіць таксама штогадовыя акцыі па збору ахвяраванняў на Тройцу. Што гэта за акцыя?
— Сапраўды, штогод мы працуем з дзвюма тэмамі. Першая датычыць кангрэса, а другая — нашай акцыі па збору ахвяраванняў у Тройцу (ва ўсіх парафіях Германіі ў гэты дзень збіраюцца ахвяраванні для «Рэнавабіс»). Кампанію мы распачынаем звычайна за тры тыдні да пачатку Тройцы: наведваем школы, ладзім мерапрыемствы.
Мы расказваем людзям пра сябе, пра нашу дзейнасць, пра нашых партнёраў. І кожны год на гэтую акцыю мы абіраем адну з тэм, з якой мы як дабрачынная арганізацыя звычайна працуем. Напрыклад, дапамога людзям з абмежаванымі магчымасцямі ці сацыяльная адаптацыя бежанцаў.
— Ці можна сцвярджаць, што ў Германіі ёсць асобная культура ахвяравання сродкаў на дабрачыннасць?
— Цалкам слушна. У пасляваенны час немцам дапамагалі ахвяраваннямі жыхары Скандынавіі (шведы і нарвежцы) і ЗША. Мы атрымлівалі шмат дапамогі. І сёння нашы вернікі таксама робяць ахвяраванні з веданнем справы: яны дапамагаюць часта ў праектах канкрэтных краін. І людзі кантралююць гэты працэс пасля — яны хочуць ведаць, куды пайшлі іх грошы.
Сёння ў Германіі распрацаваны адмысловы дзяржаўны сертыфікат дабрачыннай арганізацыі. Іншымі словамі, «арганізацыя правераная і ёй можна давяраць». І каб людзі давяралі і не баяліся перадаваць свае грошы, такі сертыфікат трэба мець. У «Рэнавабіс» ён ёсць.
Часта людзі скептычна ставяцца да дзейнасці дабрачынных арганізацый: маўляў, грошы расходуюцца неразумна. Але мы імкнемся пераканаць нашых ахвярадаўцаў у адваротным: іх грошы знаходзяць адрасата ва Усходняй і Цэнтральнай Еўропе. Сертыфікат таму і прысуджаецца, калі арганізацыя надзейная і выконвае неабходныя ўмовы, да таго ж яе праекты кантралююцца звонку дадаткова. Іншымі словамі — у праектах не павінна быць карупцыі, а якасць выкананых праектаў павінна адпавядаць заяўленаму плану. Таксама па заканчэнні праекта павінна быць прадстаўлена адмысловая «справаздача». Уся гэтая інфармацыя дасяжная для ахвярадаўцаў.
Гутарыў Ілья Лапато
фота Даніэлы Шульц
