Назіраючы за духоўным ростам і ўнутранымі змаганнямі розных людзей,
можна заўважыць у асновах шматлікіх духоўных праблем амаль што кожнай
асобы адну і тую ж з’яву — нелюбоў да сябе.
Павесіўшы на
выраз «любоў да сябе» ярлык «эгаізм», многія хрысціяне імкнуцца любіць
усіх і ўсё навокал, але баяцца пытання: «Ці ты сябе любіш?». Яшчэ больш
многіх вернікаў здзіўляе тэкст Святога Пісання (пар. Mц 22, 37–40), дзе
фундаментальная запаведзь любові Бога і бліжняга ставіцца ў залежнасць
(!) ад любові чалавека да самога сябе. Іншымі словамі, чалавек любіць
Бога і бліжняга так, як самога сябе. Хто не любіць сябе, той не здольны
любіць іншых.
Але што значыць любіць сябе? І чым любоў да
сябе адрозніваецца ад эгаізму? Любоў — гэта пазітыўнае пачуццё
няспыннага адкрывання. Эгаізм — гэта негатыўнае пачуццё няспыннага
замыкання. Любоў акрыляе, а эгаізм прыгнятае. Любоў бясстрашна адкрывае
далягляды, а эгаізм панічна баіцца азірнуцца навокал. Любоў імкнецца
дзяліцца перапаўняючым яе багаццем адкрыванага, а эгаізм баіцца
выпусціць з рук тое, за што ўчапіўся. Любові заўсёды спадарожнічае
свабода духа, а эгаізму — страх няволі. Гэта настолькі розныя падыходы
да жыцця, што немагчыма любіць і быць эгаістам адначасова. Чым больш
чалавек узрастае ў любові, тым менш у ім эгаізма. Чым больш мы
напоўненыя любоўю, тым больш у нас шансаў па-сапраўднаму любіць Бога і
бліжняга.
Яшчэ перад тым, як чалавек пачынае існаваць, ён ужо
жаданы і любімы Богам. Створца пажадаў, каб мы пачалі існаваць і так
сталася. Бацькі, пасля нараджэння дзіцяці, могуць працягнуць гэты Божы
працэс, паказваючы дзіцяці на слове і справе, як яно любімае і жаданае.
Але тыя ж бацькі і выхавацелі могуць дэфармаваць любоў, ставячы дзіцяці
ўмовы, або ўвогуле заблакаваць душу дзіцяці на любоў. «Будзеш добрым,
калі..., будзеш любімым, калі...». У свядомасці дзіцяці фарміруецца
пераканне, што яго будуць любіць, калі яно выканае нейкія ўмовы. А калі
не ўдаецца выканаць, значыць яно нелюбімае. «Я дрэнны, — думае малы
чалавечак, — бо, каб быць добрым, трэба выконваць умовы, а ў мяне не
атрымліваецца, я прапашчы». На гэтым механізме няправільнага выхавання
ўсю працу злога духа выконваюць выхавацелі, пераконваючы дзіця ў тым,
што яго маглі б любіць, калі б яно выконвала нейкія дзеянні, а калі не
— яно не вартае любові. Сатана пасля толькі накручвае ў чалавеку гэты
механізм, калі пасля кожнай жыццёвай няўдачы ў душы рэхам паўтарае
словы бацькоў і выхавацеляў з дзяцінства: «Ты дрэнны, няздольны, у цябе
не атрымаецца».
Страх быць нелюбімым і адкінутым у жыцці
многіх людзей становіцца ўнутраным маторам іх пакутніцкага шляху. Гэты
ўнутраны страх змушае чалавека ўвесь час неўратычна заяўляць аб сабе,
зарабляць грошы, рабіць кар’еру, цяжка працаваць, раздуваць сваю
маёмасць. Перакананне ў сваёй няякаснасці змушае чалавека да яе
колькаснай кампенсацыі. Менавіта ў гэтым жаданні кампенсаваць свой
«пакутніцкі лёс» крыецца пачатак многіх грэшных залежнасцяў і
схільнасцяў людзей. Пацешыць сябе гарэлкай, ежай, наркотыкамі, сексам.
Чым большая нелюбоў да сябе, тым большае жаданне да самасуцяшэння. Чым
большая нелюбоў да сябе, тым большая да яго пагарда і жаданне ўцячы ў
свет віртуальнай рэальнасці, заглушыць «пакуты» кайфам, дэцыбеламі,
дасягненнямі. Але гэтыя колькасныя ўцехі, як бы не паглыбляць іх
інтэнсіўнасць, маюць свае межы. Чалавек таксама мае свае межы вытрымкі.
Застаюцца дзве магчымасці: або пачаць сябе ратаваць, або пагрузіцца ў
вечнае пекла самазнішчэння.
Узыходжанне да паўнаты жыцця
чалавека пачынаецца з адкрыцця любові. Не той, дэфармаванай любові,
якую чалавек часам адкрывае ў сабе ці ў іншых людзях. Але дасканалай
любові Бога, які жадаў, каб ён існаваў, і жадае гэтага няспынна. Калі ў
душы хрысціяніна рэхам адгукаюцца не праклёны, але Божае, Айцоўскае:
«Ты Мой сын (дачка) узлюбены (-ая)...» (пар. Мц 3, 17), тады ніякія
зласлоўі не змогуць усхваляваць яе ўнутраную вартасць. Крыніца любові
чалавека да сябе крыецца ў адкрыванні таго сапраўднага «я», якое Пан
Бог бачыць і любіць у чалавеку. Парадокс заключаецца ў тым, што ніхто
акрамя самога Бога не ведае нас сапраўдных. Маючы дэфармаваны вобраз
самога сябе, людзі дазваляюць сябе нелюбіць. А Пан Бог, ведаючы
сапраўдны вобраз кожнага чалавека, не перастае яго любіць. Ці не варта
было б часта ў малітве пытацца ў Бога: «Пане, што Ты любіш ува мне, бо
перад маімі вачыма стаіць толькі мой грэх. Адкрый мне, якім я ёсць
сапраўды, таго, у каго Ты не перастаеш верыць і любіць. Дапамажы мне
ўмець адрозніваць сябе ад грахоў. Дапамажы мне адрозніць мой ілжывы
вобраз сябе ад таго, што ўва мне Тваё і праўдзівае».
Адкрыццё
любові Бога да нас, адкрывае любоў да нас саміх. Пераход ад няспыннага
пошуку хібаў і параўнанняў з іншымі адкрывае вочы на рэальнае дабро.
Пазітыўны рэалізм — гэта пакліканне кожнага хрысціяніна. Многія
нехрысціянскія мысліцелі, адкрываючы глыбінную крыніцу чалавечых
праблем у негатыўным вобразе самога сябе, прапаноўваюць ствараць
пазітыўны вобраз свайго «я». Гэта зноў тупіковы шлях з крайнасці ў
крайнасць. Хрысціянства заклікае нас не ствараць, але адкрываць. Пан
Бог — адзіны Стварыцель. Ад нас Ён чакае толькі аднаго: каб мы адкінулі
ўсе штучныя вобразы і пачалі адкрываць прыгажосць Яго любові, якая
ўцелавілася ў кожным чалавеку.
Адкрыццё таямніцы Божай любові ў сваім жыцці дазваляе чалавеку іншымі вачыма паглядзець на сябе і сваю штодзённасць. «Калі Бог так моцна любіць мяне, то што Ён там, ува мне, любіць?». Шчыры пошук Божага і пазітыўнага ў сваім «я» — гэта ўжо першыя крокі адкрыцця, а не замкнёнасці, пошуку рэальнага і якаснага дабра, а не нейкіх штучных і віртуальных замяняльнікаў. Адкрыццё багацця ўласнай асобы напаўняе чалавека пачуццём годнасці і вартасці. Усведамленне каштоўнасці і таямнічасці чалавечай душы, якая можа быць замазаная грэшнымі маскамі, адкрывае шлях да пошуку сапраўднага Божага вобразу ў бліжнім. І тады чалавек не канцэнтруецца на грахах іншай асобы, але шукае шляхоў, як дапамагчы ёй адкрыць багацце яе адмысловага Божага вобразу. І тады яшчэ больш такі чалавек разумее самога Бога, які няспынна імкнецца прабіцца праз тоўшчу нашых страхаў і нелюбові, каб, разарваўшы путы грахоў, адсланіць чалавеку прыгажосць таго, што было задумана і створана Любоўю.
Кс. Андрэй Рылка
