Ян Павел ІІ — вялікі і... шматлікі

«Помнікаў яму, сапраўды, бадай што, і зашмат, прычым усе вельмі нізкай мастацкай вартасці», «Мяне, католіка, гэта крыху турбуе...», «Не разумею сэнсу: ён жа не святы (прынамсі яшчэ), каб перад яго статуямі маліцца!» — вось такія каментарыі можна знайсці на беларускіх інтэрнэт-форумах адносна асвячэння чарговага помніка Яну Паўлу ІІ, якое запланавана на 16 кастрычніка. Які сэнс устанаўлення помнікаў, памятны дошак ды вывешвання выяваў Пантыфіка? Спрыяе гэта ці не спрыяе ўмацаванню веры і распаўсюджванню Евангелля?

Ян Павел ІІ з'яўляецца перадусім сімвалам. Сімвалам з даволі багатай семантыкай: ён з'яўляецца сімвалам духоўнай барацьбы са структурамі зла (савецка-бальшавіцкай імперыяй), сімвалам пераадольвання бар'ераў, сімвалам евангельскай свабоды, а таксама сімвалам святасці. Для славянаў, схільных да эмацыйнага перажывання рэчаіснасці, Папа-славянін — гэта, можна сказаць, своеасаблівы доказ духоўнай жывучасці славянскай стыхіі, а для палякаў, вельмі адчувальных да ўсяго, што датычыць іх нацыянальнага гонару, Папа-паляк — гэта амаль вяршыня нацыянальнага самасцвярджэння.

Было б дзіўным, калі б асоба з такой моцнай энергетыкай не спарадзіла тэндэнцыі да ўшаноўвання і ўвекавечвання амаль усіх слядоў, пакінутых на гэтай зямлі. Але ў гэтым ушаноўванні існуюць і моманты, якія выклікаюць занепакоенасць, а дакладней — спараджаюць пытанне: ці ў гэтай мультыплікацыі помнікаў і ўшанавальных мерапрыемстваў не губляецца свядомасць таго, што Папа — так, вялікі, дастойны і святы — не з'яўляецца канчатковым аб'ектам пакланення? Часам мне даводзілася слухаць пропаведзі, дзе амаль праз сказ узгадваліся веліч і заслугі Святога Айца, а пра Бога, пра Езуса Хрыста можна бало пачуць раз ці два, ды й то — у падпарадкавальных сказах. 

Трэба шмат разважлівасці, каб адчуць тую здаровую меру ва ўсталёўванні помнікаў, якая  патрэбна для таго, каб стварыць магчымасць кантакту з сімвалам, але не паддацца пры гэтым дыктату поп-культуры, для якой Ян Павел ІІ (званы папулярна «Джы-Пі-Ту», ад ініцыялаў JPII) з'яўяецца адным з герояў, ці, як кажуць палякі, «idołem» (так-так: ідалам!).

Мэтаю гэтага роздуму не ёсць ацэньванне, ці ў Беларусі ўжо «зашмат» помнікаў ці «замала», бо тут не зусім у колькасці справа. Справа тут ва ўсведамленні, што працэс ушаноўвання асобы Папы павінен суправаджацца мудрай рэфлексіяй, суправаджацца пытаннем: ці спрыяе гэта евангелізацыі і наколькі? Ці вобраз Яна Паўла ІІ не засланяе Езуса Хрыста? (Можа быць і такое!) Ці мы хочам, каб Ян Павел ІІ быў перадусім вялікім ці (проста) шматлікім?

Веліч Яна Паўла ІІ заключаецца ў быцці Сімвалам. А якую функцыю адыгрывае сімвал? Роля сімвала — указваць па-за сябе, «прыадчыняць» тую рэчаіснасць, якая нам не даступная непасрэдна. А калі сімвал становіцца занадта паўсюдны і кідкі, і ўвага сузіральніка канцэнтруецца выключна на сімвале, то сімвал губляе сваю функцыю. Таму, можа, і ёсць доля праўды ў прыведзеных крытычных выказваннях адносна множання помнікаў Яну Паўлу ІІ. 

Ян Павел ІІ — гэта Ян Хрысціцель, Хрыстовы прадвеснік, які кажа пра сябе так: «Яму трэба ўзрастаць, а мне станавіцца меншым» (пар. Ян 3, 30).