Яраслаў з Мінска задае пытанне: «Што маецца на ўвазе пад просьбай “і адпусці нам правіны нашыя” ў малітве “Ойча наш”, бо на розных мовах у гэтай малітве просяць аб адпушчэнні грахоў, правінаў, даўгоў. Што азначала гэтае слова ў арыгінале?»
Напачатку варта адзначыць, што ўвогуле пераклад Святога Пісання на сучасныя мовы не з’яўляецца простай справай. Кожная мова развіваецца. Арыгінальныя біблейскія мовы — габрэйская, арамейская і дыялект грэчаскай мовы (койнэ), — не выключэнне. Сёння на іх ніхто не размаўляе.
Калі ж возьмем пад увагу і той факт, што гэтыя тэксты паўставалі на працягу вякоў у розных асяроддзях, то можам уявіць, з якім слоўным багаццем і граматычнымі формамі маем справу. Нельга абмінуць і прысутнасць канкрэтных тэрмінаў і моўных формаў, якія ўласцівы для аўтара натхнёнага тэксту, яны ж дапамагаюць зразумець тэалагічны напрамак і не згубіць сэнс пры перакладзе.
Таксама нельга забываць пра розныя спецыфічныя рысы, якія належаць нейкай выключна адной мове (напрыклад, можам уявіць чалавека, які хоча сказаць штосьці на замежнай мове, а потым прыходзіць да высновы, што даслоўна гэты выраз не перакладзеш).
Нярэдка здараецца так, што зразумець значэнне таго ці іншага слова, ужытага ў арыгінальным тэксце, можна толькі беручы пад увагу кантэкст або параўноваючы яго з іншым фрагментам, у якім ужыта гэтае слова.
Для таго, каб перадаць тэалагічны сэнс тэксту дакладна, перакладчык павінен улічваць і гістарычны кантэкст фрагменту. Напрыклад, у выпадку з апостальскімі пасланнямі — гэта супольнасць, якой гэтае пасланне адрасавана, яе гісторыя і перажываныя праблемы. Таму адказнасць за пераклад кожнай кнігі Святога Пісання — гэта задача бібліста, а не лінгвіста.
Што датычыць малітвы «Ойча наш», то падставай да нашага разважання будзе ўрывак Евангелля паводле Мацвея (Мц 6,12): грэчаскае слова ἄφες (тр. афэс), з якім мы сустракаемся ў гэтым тэксце, паходзіць ад слова ἀφίημι (тр. афіэмі), а яно ў сваю чаргу мае некалькі значэнняў, з якіх нас найбольш цікавіла б «адпускаць» і «прабачаць».
Так звяртаецца Пан Езус да Бога Айца, калі, паміраючы на крыжы, просіць прабачыць сваім забойцам (Лк 23, 34). Гэтае ж слова ўжытае ў Евангеллі, калі апостал Пётр пытаецца ў Езуса; колькі разоў ён павінен прабачыць брату, які саграшыў супраць яго (пар. Мц 18, 21).
У сваю чаргу слова ὀφείλημα (тр. офэйлема, ужытае у тэксце у мн.л.) часцей ужываецца ў Бібліі ў значэнні «доўгу» ці «абавязку». Гэтае слова мае, аднак, таксама значэнне маральнага злачынства. Для параўнання можам звярнуць увагу на тое, што св. Лука ў паралельным фрагменце ўжывае слова ἁμαρτία (тр. хамарція) (пар. Лк 11, 4), якое перакладаецца як «грэх», «правіна» ці «памылка». Такім чынам, дапушчальна і «віна/правіна» і «доўг».
Бібліст, які перакладае Святое Пісанне, павінен звяртаць увагу таксама на спецыфічнасць мовы, на якую перакладае, і на тое, якое значэнне гэтага слова будзе больш блізкае і зразумелае чытачу, які карыстаецца гэтай мовай, і пры неабходнасці — растлумачыць, чаму менавіта гэтае значэнне было ўзята для перакладу.
а Кс. Дзмітрый Леўчык — святар Гродзенскай дыяцэзіі, дактарант Інстытута Біблейскіх Навук Люблінскага Каталіцкага ўніверсітэта св. Яна Паўла ІІ.
Калі ў вас ёсць пытанні, якія датычаць Святога Пісання, дасылайце іх на адрас director@catholic.by. У тэме ліста пазначце: «Цяжкія старонкі Бібліі».
