Сацыяльна-палітычны кантэкст Пантыфікату
Пантыфікат
Пія ХІІ (1939–1958 гг.) прыпадае на асабліва цяжкі час знешнепалітычнай
сітуацыі – гады Другой сусветнай вайны і так званай халоднай вайны і
пасляваенны доўгі працэс аднаўлення.
Сацыяльныя дакументы Пія ХІІ
Папа
Пій не пакінуў пасля сябе энцыклік яўна сацыяльнага характару, але
асаблівай увагі, даследуючы навучанне Касцёла гэтай эпохі, заслугоўваюць
пасланні Пантыфіка з розных нагодаў, а канкрэтна - выступленні Папы па
радыё на Божае Нараджэнне падчас вайны.
Хоць Папа і не пісаў
сацыяльных энцыклік, але пастаянна ў розных сітуацыях выказваў
занепакоенасць з прычыны парушэння міжнароднага ладу: у ваенныя гады і ў
пасляваенны перыяд сацыяльнае вучэнне Пія ХІІ было для многіх народаў
на ўсіх кантынентах, для мільёнаў вернікаў і тых, хто не верыць, голасам
усеагульнага сумлення, патрабаванні якога Папа тлумачыў і абвяшчаў у
цеснай сувязі з Божым словам.
Галоўныя тэмы і аспекты навучання
Радыёпасланні
Пія ХІІ на Нараджэнне Пана разам з іншымі важнымі выступленнямі на
сацыяльныя тэмы паглыбляюць разважанні Настаўніцкага Інстытута Касцёла
пра новы грамадскі лад, заснаваны на маральнасці і законе, дзе
цэнтральнае месца займаюць справядлівасць і спакой.
Адной з
характэрных рыс выступленняў Пія ХІІ з’яўляецца асаблівае падкрэсліванне
сувязі паміж маральнасцю і законам. Папа робіць акцэнт на разуменні
натуральнага закону, бо менавіта гэты закон павінен надаваць сэнс
сацыяльнаму ўладкаванню як на нацыянальным, так і на міжнародным
узроўні.
Асаблівай увагі сярод шматлікіх і розных па тэматыцы
выступленняў Пія ХІІ па радыё заслугоўваюць выступленні Папы на Божае
Нараджэнне, асабліва падчас вайны. На адным з іх затрымаемся асаблівым
чынам - радыёпасланне 1942 года, бо ў ім змяшчаецца свайго роду
персаналісцкая сацыяльная праграма. Мы яшчэ вернемся, і не раз, да
навучання гэтага Папы, а сёння коратка пералічым асноўныя
сацыяльна-палітычныя акцэнты, на якія звяртае асаблівую ўвагу Папа:
1) Годнасць і права чалавечай асобы
2) Абарона сацыяльнай еднасці, асабліва сям’і
3) Праца, яе годнасць і правы
4) Аднаўленне прававога парадку
5) Хрысціянская канцэпцыя дзяржавы.
Папа
падвяргае крытыцы традыцыйную канцэпцыю дзяржавы, адзначаючы, што ў
сучасных умовах яна не дасягае сваёй мэты – яна не ў стане забяспечыць
грамадзянам знешні супакой. Зыходзячы з гэтага, Пій ХІІ прапаноўвае
новую канцэпцыю прызнання наддзяржаўнай агульнасусветнай арганізацыйнай
структуры, якая павінна мець уладу, неабходную для захавання супакою і
забеспячэння плённага супрацоўніцтва паміж народамі.
Важным
аспектам вучэння Пія ХІІ таксама з’яўляецца скіраванне ўвагі на
прадстаўнікоў розных прафесійных катэгорый і на прадпрымальнікаў, якія
пакліканы асаблівым чынам супрацоўнічаць дзеля дасягнення агульнага
дабра.
За ўважлівасць і дальнабачнасць у распазнаванні “знакаў
часу” Пія ХІІ можна лічыць непасрэдным прадвеснікам Другога Ватыканскага
Сабору і сацыяльнага вучэння наступных Папаў.
Ганна Страшкевіч
