Выраз “сацыяльнае вучэнне” паходзіць ад Пія ХІ і азначае дактрынальны “корпус”, што ахоплівае значныя для грамадства тэмы. Гэтае вучэнне, пачынаючы ад энцыклікі “Rerum novarum” Льва ХІІІ, развівалася ў Касцёле разам з вучэннем біскупаў, якія ўтваралі з ім еднасць.
Прапануем у сціслай форме у бліжэйшых выпусках пазнаёміцца з сацыяльнымі энцыклікамі Каталіцкага Касцёла, якія паўсталі за апошняе стагоддзе. А канкрэтным сацыяльным пытанням і адказам будуць прысвечаны нашыя далейшыя разважанні.
Пасля „Rerum Novarum” наступны сацыяльны дакумент Каталіцкага Касцёла выйшаў 15 мая 1931 года пад назвай „Quadragesimo Аnno”, аўтрам якога быў Папа Пій ХІ ( у саракавую гадавіну “Rerum Novarum”)
Гістарычны кантэкст
• Цяжкі эканамічны крызіс 1929 года.
• Індустрыялізацыі і пашырэнне ўплыву фінансавых груп як на нацыянальным, так і на міжнародным узроўні.
• Пасляваенны час, калі ў Еўропе ўмацоўваліся таталітарныя рэжымы.
• Узмацненне класавай барацьбы.
Аб чым?
Энцыкліка ўказвае на парушэнне свабоды аб’яднанняў і падкрэслівае прынцып салідарнасці і супрацоўніцтва для пераадолення грамадскіх канфліктаў. Адносіны паміж капіталам і працай павінны разгортвацца пад знакам супрацоўніцтва. Заработная плата павінна адпавядаць не толькі патрэбам самога работніка, але і яго сям’і.
Пій ХІ таксама нагадвае пра прынцып субсідыярнасці (гэты прынцып стане пастаянным элементам сацыяльнага вучэння). Згодна з гэтым прынцыпам усе больш развітыя супольнасці павінны аказваць дапамогу (“subsidium”) менш развітым – гэта значыць падтрымліваць іх, умацоўваць і развіваць.
Энцыкліка адхіляе лібералізм, які ўсведамляецца як неабмежаваная канкурэнцыя эканамічных сіл, але па-новаму пацвярджаецца каштоўнасць прыватнай уласнасці, спасылаючыся на яе сацыяльную функцыю.
У пасляваенным грамадстве Папа вельмі добра адчуваў неабходнасць адбудовы, пачынаючы ад эканамічных асноў і заканчваючы клопатам пра лепшыя веды, больш дакладнае тлумачэнне і неадкладнае выкарыстанне маральнага закону, які рэгулюе адносіны між людзьмі.
Папа ўказвае на неабходнасць пераадолець канфлікт класаў і стварыць новы сацыяльны парадак, заснаваны на справядлівасці і міласэрнасці.
Ганна Страшкевіч
