| «Бог ёсць любоў, і хто жыве ў любові, той жыве ў Богу, і Бог у ім» (1 Ян 4, 16) |
Бог стварыў чалавека паводле свайго вобразу і падабенства і адначасова даў яму зямлю, якая павінна была забяспечваць чалавека неабходнай для жыцця ежаю. Пакуль паміж Богам і чалавекам існавала гармонія, усё ў чалавека было добра: ён жыў у дастатку і цешыўся Божым благаслаўленнем. Аднак чалавек паддаўся спакусе і дапусціў, што з яго сэрца знік давер да Божай дабрыні і любові. Чалавек сам захацеў быць як Бог, але без Бога і па-над Богам (пар. ККК, 397, 398). Праз першародны грэх смерць, хваробы і боль увайшлі ў гісторыю чалавецтва, пачаліся падзелы, і некаторыя людзі сталі адчуваць нястачу штодзённага хлеба.
Праблема, якая як у даўнія часы, так і сёння стаіць перад чалавецтвам, гэта праблема недахопу любові. Уважліва назіраючы за тым, што цяпер адбываецца на зямлі, мы бачым вялікую дыспрапорцыю паміж рознымі краінамі. Адны краіны вельмі багатыя і заможныя, іншыя церпяць з прычыны беднасці і нястачы. Больш магутныя і багатыя імкнуцца любым коштам навязваць сваю волю і падпарадкоўваць сабе меншыя і слабейшыя. На жаль, гэта з’ява глабальнага маштабу.
Касцёл рознымі спосабамі імкнецца задаволіць чалавечыя патрэбы і паказвае шлях да збаўлення, да сапраўднага дабра, якое вяртае надзею і прыносіць палёгку. Давайце задумаемся, чаму сучасны свет забываецца пра Бога і з цяжкасцю знаходзіць шлях да свайго Збаўцы? Святы Ян Багаслоў піша: «Той, хто не любіць брата свайго, якога бачыць, не можа любіць Бога, якога не бачыць» (1 Ян 4, 20).
Мы ведаем евангельскую прыпавесць пра багача і Лазара: «Быў адзін багаты чалавек, які апранаўся ў парфіру і тонкае палатно і кожны дзень цудоўна банкетаваў» (Лк 16, 19). І вось, гэты багаты чалавек з Евангелля паводле Лукі памірае і апынаецца ў пекле. Такі прысуд для яго становіцца поўнай нечаканасцю: ён жа не краў, не рабаваў, не пазычаў пад працэнты. Няўжо быць багатым — гэта грэх? Безумоўна, не. Багач асуджаны не за тое, што меў багацце, бо і ў самога Езуса былі адданыя сябры сярод заможных людзей, гасціннасцю якіх Ён неаднойчы карыстаўся. У Бібліі асуджаюцца не столькі багатыя людзі, колькі іх грахі. А грахі гэтыя, як вучыць нас шматвяковы вопыт, асабліва буяюць на глебе, удобранай золатам.
У чым зграшыў багаты чалавек з прыпавесці Езуса? Каля брамы яго дому ляжаў хворы ўбогі чалавек, якога звалі Лазар. Багач ведаў пра яго існаванне і ўбоства, але не звяртаў на яго ніякай увагі, нічым яму не дапамог.
Не заўважаць свайго бліжняга, асабліва калі той знаходзіцца ў крайняй нястачы, не працягнуць яму руку дапамогі, калі гэта так лёгка зрабіць, застацца абыякавым да беднасці вакол нас — гэта трывожная праява. Чалавек, які не ведае літасці, не можа быць справядлівым, пабожным, поўным унутранай дабрыні і блізкім да Бога.
Міласэрнасць — гэта адна з формаў любові. Хто не мае міласэрнасці, той не любіць і гэтым самым парушае асноўную запаведзь Евангелля. «Калі хтосьці мае дастатак у свеце, — піша Ян Багаслоў, — і бачыць брата свайго ў нястачы, і закрывае перад ім сваё сэрца, то як любоў Божая можа жыць у ім?» (1 Ян 3, 17).
Такі падыход, калі не заўважаюцца патрэбы іншага чалавека, асабліва беднага, калі яму адмаўляецца ў любові, пагражае кожнаму, не толькі багатаму. Але заможныя людзі ў гэтым сэнсе знаходзяцца ў асаблівай небяспецы. Адбываецца гэта перадусім таму, што багацце скіроўвае ўсю ўвагу яго гаспадара не на асобаў, а на рэчы. Сэрца пастаянна жыве пажадлівасцю таго, што ўбачылі вочы, па чым засумавалі пачуцці, і не ў стане адчуць патрэбаў бліжняга.
Мы павінны заўсёды памятаць пра тое, што ў абліччы бедных да нас прыходзіць Хрыстус. Адкрытасць сэрца на патрэбы іншых людзей і гатоўнасць прыйсці ім на дапамогу — гэта тое, без чаго немагчыма стаць паўнавартасным чалавекам і хрысціянінам. Немагчыма без цяжкасцяў, самаадрачэння і ахвяры заўважыць добрае ў бліжнім, асабліва калі яно крыецца пад абліччам бедняка ці чалавека, адкінутага грамадствам.
У Евангеліі паводле святога Мацвея ёсць апісанне апошняга суда, у якім Езус кажа асуджаным на вечны праклён: «Я быў галодны, і вы не далі Мне есці; прагнуў, і вы не напаілі Мяне; быў падарожным, і вы не прынялі Мяне; быў голы, і вы не апранулі Мяне» (Мц 25, 42–43).
Ігнаруючы чалавека, не бачачы ў бедным Хрыста, багаты можа дайсці да таго, што перастане бачыць і Бога. Яму будзе здавацца, што ўсе яго жаданні могуць задаволіць грошы. Звычкі сучасных багатых людзей ні для каго не з’яўляюцца таямніцай. Прэса, радыё, кіно, тэлебачанне ахвотна звяртаюцца да гэтай тэмы, бо ўсе добра ведаюць, што гэта тэма, якая кранае «за жывое». Колькі ж людзей з зайздрасцю кідаюцца на гэтыя апісанні, колькі людзей са шчырым захапленнем, амаль робячы з гэтага культ, назіраюць за банкаўскімі рахункамі вядомых мільянераў, за тым, як яны апранаюцца, падарожнічаюць і легкадумна трацяць грошы.
Мы ўжо бачылі, за што багач з евангельскай прыпавесці пайшоў у пекла. Адсутнасць спагады да Лазара была толькі часткаю большага і складанага цэлага, была трагічным фіналам дрэнна накіраванага і дрэнна пражытага жыцця, была сведчаннем заганнага ўнутранага выбару, які паставіў яго вышэй не толькі за Лазара, але вышэй за ўсіх людзей і нават вышэй за Бога. Але і бедны чалавек можа мець такое сэрца, як у таго багача, што да бяспамяцтва зачаравана скарбамі гэтага свету, якое «ўсёю сілаю, усёю душою, усімі сваімі думкамі» прагне не Бога, а дабрабыту.
Іншая праява дэфіцыту міласэрнасці ў наш час — гэта недахоп часу. Усюды гаворыцца, што час — гэта грошы, але для хрысціяніна час — гэта любоў. У пагоні за кар’ерай, дабрабытам ці ведамі чалавек забываецца пра свой абавязак быць побач з жонкаю, мужам, дзецьмі, бацькамі.
У выніку міграцыі з вёсак у гарады шмат людзей пажылога ўзросту засталося ў сваіх родных дамах часта зусім без дапамогі. Дзеці жывуць у гарадах, часам прыязджаюць. Але ці дастаткова такога клопату пра пажылых бацькоў?
Час Вялікага посту павінен нам дапамагчы зразумець, што міласэрнасць адносіцца не толькі да незнаёмых людзей, якія сядзяць на вуліцы каля магазіна або касцёла, але і да нашых блізкіх. Як часта я наведваю бацькоў? Ці цікавіць мяне іх лёс і патрэбы? Хто і калі апошні раз адводзіў іх у касцёл ці запрашаў да іх святара? Такіх пытанняў можна задаваць шмат: яны дапамагаюць нам рэальна глядзець на нашу рэчаіснасць і заўважаць у ёй чалавека.
Святы Айцец Бэнэдыкт ХVІ у энцыкліцы Deus Caritas est («Бог ёсць любоў») разважае над рознымі аспектамі любові: над любоўю паміж жанчынай і мужчынам, і над той формай бескарыслівай любові, якая праяўляецца праз учынкі любові да бліжняга, перадусім да хворага, беднага, адкінутага. Гэты дакумент звяртае асаблівую ўвагу на дабрачынную місію Касцёла і нагадвае, што канкрэтныя праявы любові да бліжняга — гэта абавязак кожнага хрысціяніна. «Уся дзейнасць Касцёла — гэта выраз любові, якая жадае абсалютнага дабра чалавеку: жадае яго евангелізацыі праз Слова і сакрамэнты, што часта бывае гераічнаю справаю ў яе гістарычнай рэалізацыі; жадае яго развіцця ў розных сферах жыцця і чалавечай дзейнасці. Такім чынам, любоў — гэта служэнне, якое здзяйсняе Касцёл, каб нястомна адказваць на цярпенні і патрэбы людзей, у тым ліку і матэрыяльныя».
Як католікі, мы павінны памятаць пра ўчынкі міласэрнасці для цела бліжняга і здзяйсняць іх, бо яны найлепш адлюстроўваюць наша стаўленне да бліжніх. Паўтараючы за Катэхізісам Каталіцкага Касцёла: галодных накарміць, спрагненых напаіць, нагіх адзець, падарожных прыняць у дом, хворых адведаць, вязняў суцешыць, памерлых пахаваць, мы ў той жа час чуем словы Хрыста: «Што вы зрабілі аднаму з гэтых братоў Маіх меншых, вы Мне зрабілі» (Мц 25, 40).
Каталіцкія Біскупы Беларусі
